Και το Σαββατοκύριακο θα συνεχιστούν οι εργασίες της συνόδου του ΟΗΕ για το κλίμα που διεξάγονται στο Αζερμπαϊτζάν, και είχαν προγραμματιστεί να ολοκληρωθούν την Παρασκευή (22/11). Οι εκπρόσωποι σχεδόν 200 χωρών που συμμετέχουν, προσπαθούν να καταλήξουν σε συγκλήσεις στα βασικά θέματα της ατζέντας της συνόδου: έναν νέο, παγκόσμιο στόχο διαθέσιμων πόρων για την κλιματική αλλαγή και το μέλλον των ορυκτών καυσίμων.
Αυτό που συμβαίνει στο Μπακού είναι σημαντικό, όσο κι αν η διαδικασία και το αποτέλεσμα φαντάζουν απογοητευτικά και ανεπαρκή. Διαβάστε παρακάτω πέντε πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα.
Οι τίτλοι δε λένε πάντα την αλήθεια
Ο κυνισμός είναι η εύκολη λύση και, συχνά, όταν πρόκειται για συζητήσεις για το κλίμα σε παγκόσμιο επίπεδο, δικαιολογημένος. Χιλιάδες αντιπρόσωποι χωρών από όλο τον κόσμο συμμετέχουν για να συνομιλήσουν, να παρακολουθήσουν, να πιέσουν και να διαμαρτυρηθούν. Συνήθως οι συνομιλίες δείχνουν να βυθίζονται σε διαφωνίες και οι τίτλοι των μέσων ενημέρωσης παίζουν τον ρόλο τους στην ενίσχυση αυτού του φαινομένου. Άλλωστε, τα ποσοστά των συμφωνιών και διαφωνιών και οι συμβιβασμοί είναι βαρετά θέματα. Και αυτά που γράφονται δεν φαντάζουν πολύ αισιόδοξα. Τα πλούσια έθνη που είναι υπεύθυνα και ιστορικά για τα μεγαλύτερα ποσοστά εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ως επί το πλείστον δεν έχουν λάβει μέτρα στην αναγκαία κλίμακα. Συχνά η Κίνα φαίνεται δημόσια αδιάφορη για τις διαδικασίες, παρά το γεγονός ότι έχει τεράστια παρουσία - μια ομάδα άνω των 1.000 ατόμων - και συνεχίζει να κατασκευάζει ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με αξιοσημείωτο ρυθμό. Η κωλυσιεργία της Σαουδικής Αραβίας υπέρ των ορυκτών καυσίμων είναι τόσο εξόφθαλμη που δεν κρατά ούτε τα προσχήματα. Πάνω από 1.700 λομπίστες εταιρειών ορυκτών καυσίμων δίνουν το «παρών» μαζί με εκπροσώπους οργανισμών και εταιρειών που υποστηρίζουν τα συμφέροντα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Εντωμεταξύ, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, όχι μόνο δεν έχουν ακόμη αρχίσει να μειώνονται, αλλά αναμένεται να αυξηθύν φέτος κατά 0,8%, ο πλανήτης προχωρά με γοργούς ρυθμούς προς την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5C σε λιγότερο από έναν αιώνα, και τα ακραία καιρικά φαινόμενα επιδεινώνονται, επιβαρύνοντας σοβαρά τις ζωές, τα μέσα διαβίωσης και τη φύση. Παρ' όλα αυτά, οι συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα εξακολουθούν να έχουν σημασία - και θα συνεχίσουν να έχουν, ακόμα και με τον -αρνητή της κλιματικής κρίσης- Ντόναλντ Τραμπ στο τιμόνι των ΗΠΑ, και παρότι το σύστημα είναι αναποτελεσματικό.
Όσοι υποστηρίζουν ότι οι συνομιλίες είναι ασήμαντες ή, όπως ισχυρίστηκε ένας σχολιαστής αυτή την εβδομάδα, «μια κυνική άσκηση ηθικού εκβιασμού κατά της Δύσης», ίσως θα πρέπει να ακούσουν με λίγο μεγαλύτερη προσοχή τους ανθρώπους από τον Ειρηνικό, την Καραϊβική και την Αφρική που υποστηρίζουν με σθένος ότι οι συνομιλίες για το κλίμα είναι η ευκαιρία να ακουστεί η φωνή τους και να ασκήσουν πίεση για δράση σε ένα ζήτημα που, γι΄αυτούς, ανάγεται σε ζωής και θανάτου. Οι συνομιλίες του ΟΗΕ έχουν κάνει τη διαφορά. Σύμφωνα με αναλύσεις, η συμφωνία- ορόσημο του 2015 στο Παρίσι, καθώς και οι εθνικές πολιτικές και δεσμεύσεις που ακολούθησαν, μείωσαν την αναμενόμενη άνοδο της θερμοκρασίας αυτόν τον αιώνα, στέλνοντας ένα μήνυμα στους μεγάλους επενδυτές το οποίο και οδήγησε σε απότομη αύξηση της αξιοποίησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Την περασμένη χρονιά, η συναίνεση που επιτεύχθηκε στο Ντουμπάι για αποδέσμευση από τα ορυκτά καύσιμα ήταν μια περαιτέρω ώθηση προς αυτή την κατεύθυνση. Φυσικά αυτό σεν σήμανε και το τέλος της ανάπτυξης των ορυκτών καυσίμων. Βοήθησε όμως να οριστεί μία κατεύθυνση, η οποία και αναπτύσσει μία δυναμική – εν μέρει και επειδή, πλέον, έχει ξεκάθαρα οικονομικά οφέλη.
Η χρηματοδότηση πολιτικών για το κλίμα δεν είναι φιλανθρωπία
Το μεγάλο θέμα που τέθηκε στο τραπέζι του Μπακού είναι η χρηματοδότηση των εν λόγων πολιτικών. Οι χώρες επιδιώκουν μια συμφωνία για έναν «νέο συλλογικό ποσοτικοποιημένο στόχο χρηματοδότησης των πολιτικών του κλίματος» (NCQG). Ο υπουργός κλιματικής αλλαγής της Αυστραλίας, Κρις Μπόουεν, υπήρξε συνδιαμεσολαβητής σε μια διαπραγμάτευση που αποτέλεσε μεγάλη πρόκληση.
Με λίγα λόγια η διαπραγμάτευση κατέληξε στο ότι, οι πλούσιες χώρες πρέπει να βάλουν το χέρι στην τσέπη, προκειμένου να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να οικοδομήσουν καθαρές οικονομίες, να προσαρμοστούν στην αναπόφευκτη αλλαγή και να αποκαταστήσουν τις κλιμακούμενες ζημιές από την κλιματική κρίση. Αυτό δεν είναι φιλανθρωπία. Η παγκόσμια κοινότητα συμφώνησε ότι, όσοι ευθύνονται περισσότερο για τη ρύπανση με CO2, το οποίο τροφοδοτεί την επιδείνωση των ακραίων καιρικών φαινομένων, έχουν ευθύνη έναντι των χωρών με σχετικά χαμηλές -και σε ορισμένες περιπτώσεις ανύπαρκτες- εκπομπές. Με άλλα λόγια οι χώρες που ευθύνονται για την καταστροφή του περιβάλλοντος, καλούνται να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να επανορθώσουν. Όπως πάντα, οι διαφωνίες και οι «μάχες» διεγξάγονται γύρω από το ποιοι πρέπει να συνεισφέρουν, και σε τι βαθμό. Όλοι συμφωνούν, όμως, ότι τα πλούσια έθνη οφείλουν να συνεισφέρουν πολύ περισσότερα από ότι στο παρελθόν. Το πόσα εξακολουθεί να αποτελεί πεδίο διαφωνιών. Η Αυστραλία και άλλες χώρες δεν έχουν προτείνει κάποιο συγκεκριμένο ποσό, παρότι ο Μπόουεν ανακοίνωσε 50 εκατομμύρια δολάρια για ένα ταμείο ζημιών και απωλειών προς ενίσχυση των πιο ευάλωτων. Άλλο πεδίο διαφωνίας είναι και το επίπεδο ευθύνης των χωρών που, τη δεκαετία του 1990, χαρακτηρίζονταν ως αναπτυσσόμενες, αλλά τώρα συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών με τις μεγαλύτερες εκπομπές αερίων – μεταξύ αυτών, δεν είναι μόνο η Κίνα αλλά και οι χώρες του Κόλπου.
Υπήρξαν διαφωνίες και σχετικά με το ποιες άλλες πηγές χρηματοδότησης θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν, πέραν της δημόσιας κρατικής χρηματοδότησης. Σε αυτό το πλαίσιο συζητήθηκαν τα σχέδια για πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες, νέους φόρους για τις εκπομπές ρύπων βιομηχανιών όπως η ναυτιλία και η αεροπορία και ιδιωτικές επενδύσεις- παρότι αυτό δεν είναι σαφές πώς θα μπορούσε να εξασφαλιστεί. Τέλος, υπάρχουν και τα νούμερα. Μία ομάδα εμπειρογνωμόνων ανώτερων οικονομολόγων πρότεινε ως στόχο έως και 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ ετησίως έως το 2030 και 1,3 τρισεκατομμύρια έως το 2035. Ομάδα κορυφαίων οικονομολόγων που συμμετείχαν υποστήριξε ότι, με βάση και την ιστορική ευθύνη των αναπτυγμένων χωρών, το ποσό θα έπρεπε να ανέλθει σε 5 τρισεκατομμύρια δολάρια, καθώς και ότι αυτός θα ήταν ένας εφικτός στόχος, εάν υπήρχε σωστή φορολόγηση των ορυκτών καυσίμων. Φυσικά αυτό δεν είναι σαφές εάν θα επιλυθεί στο Αζερμπαϊτζάν. Οι οικοδεσπότες της συνόδου, αργά την Παρασκευή, κυκλοφόρησαν ένα προσχέδιο συμφωνίας που θέτει ως κεντρικό στόχο 250 δισ. δολάρια ετησίως έως το 2035 και, σε δεύτερο επίπεδο, έναν ευρύτερο στόχο τουλάχιστον τρισεκατομμυρίων. Οι αντιδράσεις ορισμένων χωρών υπήρξαν οργισμένες.
Ο τόπος διεξαγωγής της Cop31 είναι στον «αέρα»
Η αυστραλιανή κυβέρνηση είχε μεγάλες ελπίδες να φύγει από το Μπακού με τη δέσμευση για τη διεξαγωγή της συνόδου κορυφής Cop31 για το κλίμα το 2026, σε συνεργασία με χώρες του Ειρηνικού. Ακόμα δεν έχει βρεθεί λύση σε αυτό, παρότι έχει σαφή πλειοψηφία υποστήριξης μεταξύ των δυτικοευρωπαϊκών και άλλων εθνών που αποφασίζουν για τον τόπο διεξαγωγής της συνόδου. Στην κούρσα παραμένει και η Τουρκία, παρά τις συντονισμένες προσπάθειες Αυστραλών, ηγετών του Ειρηνικού και άλλων να την πείσουν να αποσυρθεί. Σε αυτό το πλαίσιο και ο ίδιος ο Μπόουεν απηύθυνε μία φορτισμένη, δημόσια έκκληση. Ο υπουργός κλιματικής αλλαγής της Αυστραλίας, μιλώντας στον Guardian υπογράμμισε ότι «ήρθε η ώρα» για μία Σύνοδο στο Νότιο Ημισφαίριο, μετά από μία δεκαετία. Ο χρόνος επίλυσης του ζητήματος δεν είναι σαφής καθώς, οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να τραβήξουν έως την Cop30 στο Μπέλεμ της Βραζιλίας, τον επόμενο Νοέμβριο.
Ένας από τους ηγέτες που επιθυμούν το θέμα να λυθεί και άμεσα είναι ο πρωθυπουργός της Νότιας Αυστραλίας, Πήτερ Μαλινόσκας, που κάνει εκστρατεία προκειμένου η Cop31 να διεξαχθεί στην Αδελαΐδα. Ο Μαλινόσκας πέταξε στο Μπακού για να πάρει μια γεύση από τη διεξαγωγή της Cop και να ενεργοποιήσει τις δημόσιες σχέσεις του. Ο ίδιος δήλωσε ότι, εάν τελικά εξασφαλίσει τα δικαιώματα της συνόδου, δεν έχει καμία αμφιβολία ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Αυστραλίας θα «δώσει προτεραιότητα σε ένα μέρος με καλό κρασί και καλές σοκολάτες Haigh's», έναντι, για παράδειγμα, του Σίδνεϊ ή του Μπρίσμπεϊν.
Η πυρηνική ενέργεια δεν κάνει comeback
Αυτή την εβδομάδα, μερίδα διεθνών μέσων ενημέρωσης, έκανε μεγάλη προσπάθεια να πείσει ότι, η πυρηνική ενέργεια, βρέθηκε στο επίκεντρο των συνομιλιών της Cop29, και ότι ο Μπόουεν ήρθε σε δύσκολη θέση επειδή η Αυστραλία δεν υπέγραψε τη σχετική συμφωνία ΗΠΑ – Βρετανίας. Όπως σημειώνει ο απεσταλμένος του βρετανικού Guardian στο Μπακού, Άνταμ Μόρτον, αυτό δεν έχει καμία βάση στην πραγματικότητα.
Η Βρετανία καταλάθος, ανέφερε σε δελτίο τύπου σχετικά με τις εργασίες της συνόδου, ότι η Αυστραλία και άλλες εννέα χώρες αναμένονταν να προσχωρήσουν σε ένα Διεθνές Φόρουμ για την πυρηνική ενέργεια. Η φράση αφαιρέθηκε άμεσα, μόλις επισημάνθηκε ότι κανείς δεν είχε ελέγξει την πληροφορία η οποία και διαψεύστηκε. Αντ΄αυτού, η Αυστραλία θα βρεθεί στο εν λόγω φόρουμ από τη θέση του παρατηρητή, όπως έκανε και κατά τα προηγούμενα. Το βρετανικό ολίσθημα δεν είχε προφανή αντίκτυπο στις σχέσεις μεταξύ των χωρών- ο Μπόουν και ο βρετανός ομόλογός του, Εντ Μίλιμπαντ, πραγματοποίησαν εκδήλωση για την υπογραφή διμερούς συμφωνίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Και η πυρηνική ενέργεια ελάχιστα απασχόλησε ως θέμα τις συνομιλίες.
Την ίδια στιγμή 31 χώρες έχουν υπογράψει παράλληλη δέσμευση για τον τον τριπλασιασμό της πυρηνικής ισχύος έως το 2050, με έξι νέες χώρες να προσχωρούν στην Cop29. Η παγκόσμια εστίαση, ωστόσο, παραμένει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με τη δέσμευση, ήδη από την Cop28, για τριπλασιασμό των παγκόσμιων επενδύσεων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως το 2030, αλλά και την μετακίνηση του μεγαλύτερου μέρους των επενδύσεων σε μη ορυκτές πηγές ενέργειας, προς αυτή την κατεύθυνση. Κατά το περασμένο έτος, μόνο μία από τις χώρες που υπέγραψαν για τριπλασιασμό των πυρηνικών, η Σλοβακία, ξεκίνησε εργασίες για το σχεδιασμό ενός νέου, πυρηνικού εργοστασίου. Και ο χρόνος κατασκευής των εν λόγω εργοστασίων είναι περίπου 20 χρόνια.
Στη σύνοδο για το κλίμα συμμετέχουν όλοι – καλώς ή κακώς
Σε μία εποχή όπου κάθε άκρη του πλανήτη φαίνεται να βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού, η ποικιλομοφία των συμμετεχόντων της συνόδου κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα είναι αξιοσημείωτη. Αυτό δεν είναι κακό, παρότι, σε πολλές περιπτώσεις διαφέρουν οι απόψεις σχετικά με το ποιος πρέπει (ή δεν πρέπει) να είναι ευπρόσδεκτος. Στη σύνοδο συμμετέχουν οι Ταλιμπάν αλλά και οι εκπρόσωποι του Ισραήλ και της Παλαιστίνης.
Την τελευταία εβδομάδα, για τις εργασίες της συνόδου βρέθηκαν στο Μπακού τουλάχιστον 10 υπουργοί από χώρες του Ειρηνικού ενώ, στο τμήμα των αρχηγών κρατών, εμφανίστηκαν αρκετοί πρόεδροι και πρωθυπουργοί. Στο Μπακού βρέθηκε και αντιπροσωπεία της κυβέρνησης Μπάιντεν με επικεφαλής τον πρώην προσωπάρχη του Μπιλ Κλίντον, Τζον Ποντέστα, ωστόσο η συμμετοχή υπήρξε πιο υποτονική από τα προηγούμενα χρόνια. Εκπρόσωποι του Ντόναλντ Τραμπ - που δεν είναι ακόμη πρόεδρος και σίγουρα δεν ενδιαφέρεται να εργαστεί για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης – δεν εμφανίστηκαν. Η εκλογή του συζητήθηκε και θα έχει σαφώς αντίκτυπο, αλλά δεν αποτέλεσε τόσο μεγάλο θέμα όσο περίμεναν κάποιοι.
Παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρός της και υποστηρικτής του Ντόναλντ Τραμπ, Χαβιέρ Μίλεϊ, απειλεί ότι θα αποσύρει τη χώρα του από τη συμφωνία του Παρισιού, η Αργεντινή ήταν παρούσα. Ίσως ο κίνδυνος διακοπής των επενδύσεων σε καθαρή ενέργεια να είναι σημαντικότερος από τις πεποιθήσεις της εκάστοτε κυβέρνησης. Στο Μπακού βρέθηκαν άνθρωποι που υποστήριζαν διαφορετικές ιδέες για την παραγωγή ενέργειας, ωστόσο η ηλιακή και η αιολική ενέργεια κυριάρχησαν στις σηυζητήσεις. Παροτι κατά τη διάρκεια των συνομιλιών συμμετείχε ελάχιστα, η Ρωσία είχε σημαντική παρουσία. Κάποια από τα βήματά της επικεντρώθηκαν στους νέους - στους επισκέπτες του περιπτέρου της προσφέρθηκε ένα «οικολογικό βιβλίο ζωγραφικής για παιδιά» που παρήγαγε η ρωσική κρατική εταιρεία φυσικού αερίου Gazprom. Στο περίπτερο της Ουκρανίας οι εντυπωσιακοί λευκοί τοίχοι που ήταν φτιαγμένοι από ανακυκλωμένο χαρτί και ζωντανούς σπόρους, περιέγραφαν λεπτομερώς τον καταστροφικό αντίκτυπο της ρωσικής εισβολής στο περιβάλλον, ενώ αναδείχθηκαν 14 τεκμηριωμένες περιπτώσεις οικοκτονίας, εκτιμώμενου κόστους 71 δισ. δολαρίων. Στην Ουκρανία, σχεδόν 900 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους έχουν κανεί ενώ έξι από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες της χώρας τελούν υπό ρωσική κατοχή. Πέρυσι, η καταστροφή του υδροηλεκτρικού φράγματος Kahovka απελευθέρωσε ποσότητες νερού ίσες με την ημερήσια κατανάλωση του πλανήτη για δύο ημέρες. Το γενικότερο μήνυμα στους τοίχους του περιπτέρου, όμως, ήταν αυτό της ανθεκτικότητας.
Ακόμα και στα πιο απίθανα μέρη, η προσπάθεια συνεχίζεται.
